De gehechtheidstheorie is in eerste instantie ontwikkeld om het belang van de emotionele band tussen ouders (meestal de moeder) en kinderen te beschrijven. Volgens de gehechtheidstheorie zorgt sensitiviteit bij ouders (ouders reageren tijdig en correct op de signalen van het kind) voor emotionele veiligheid en zelfwaardering bij kinderen. Emotionele veiligheid is een belangrijke voorwaarde voor kinderen om hun omgeving te kunnen ontdekken en zich optimaal te kunnen ontwikkelen in cognitief, sociaal-emotioneel en gedragsmatig opzicht. Als kinderen zich onveilig voelen, zorgt dat voor een minder goede cognitieve ontwikkeling, sociaal-emotionele problemen en gedragsproblemen.
Relaties met professionals (zoals leerkrachten op school en professionals in de kinderopvang) zijn niet hetzelfde als relaties met ouders, in die zin dat ze niet langdurig zijn (kinderen heb je maximaal vier jaar op de groep) en niet exclusief/uniek zijn (er zitten veel verschillende kinderen op de groep en kinderen hebben ook te maken met veel verschillen professionals). Maar toch zien we ook overeenkomsten. Net als ouders, kunnen kinderen professionals ook gebruiken als veilige haven en veilige basis. Met veilige haven bedoelen we dat kinderen naar de professional toe kunnen gaan in tijden van stress (bv. als ze gepest worden door een ander kind of gevallen zijn) en dat de professional ze dan kan troosten, zodat de stress afneemt. Met veilige basis bedoelen we dat de aanwezigheid van de professional ervoor zorgt dat kinderen zich veilig genoeg voelen om de omgeving te ontdekken (bv. kunnen gaan spelen met het aanwezige speelgoed en/of het andere kind).
De gehechtheidstheorie heeft er vooral voor gezorgd dat er aandacht is gekomen voor dyadische, affectieve professional-kindrelaties, oftewel de emotionele band tussen professional en individuele kinderen. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen drie aspecten van de relatie: nabijheid (mate van warmte, open communicatie en emotionele ondersteuning in de relatie met een specifiek kind), conflict (mate van negativiteit, strijd, frustratie en dwang in de relatie met het kind) en afhankelijkheid (mate waarin het kind extreem afhankelijk is van de professional, bijvoorbeeld om hulp vraagt als het niet nodig is of erg van streek raakt als de professional even weg is). Veel nabijheid in de relatie zorgt ervoor dat een kind de professional kan gebruiken als veilige haven en basis en zich daardoor optimaal kan ontwikkelen. Een hoge mate van conflict zorgt voor onveiligheid en een gebrek aan zelfwaardering bij het kind, waardoor het kind zich niet goed kan ontwikkelen en gedragsproblemen kunnen ontstaan. Als er sprake is van afhankelijkheid in de relatie, kan het kind de professional niet gebruiken als veilige basis en dus de omgeving niet goed ontdekken en zich minder optimaal ontwikkelen.
